بررسی مقایسه ای مدل بومی با مدب مرتیه اندازه در تحلیل سیستم شهری ایران در سال 1385

سیستم شهری یک کشور یا منطقه از عوامل متعدد سیاسی، اقتصادی، جمعیتی و ... تأثیر می پذیرد. عامل زمان به عنوان یک عامل تعیین کننده سیستم های شهری را سمت و جهت می دهد. شناخت، بررسی، ارزیابی و تحلیل سیستم های شهری کشورهای در حال توسعه عمدتاً با استفاده از مدل هایی انجام می پذیرد که مختص کشورهای توسعه یافته است. بنابراین این مدل ها نمی تواند سیستم شهرهای کشورهای در حال توسعه را به خوبی ارزیابی و تحلیل نمایند. از جمله این مدل ها مدل مرتبه ـ اندازه می باشد. این مدل در حدود یک قرن بیش در کشورهای توسعه یافته ارائه گردید. دانشمندان غربی سطح بلوغ و توسعه یک کشور را در رابطه با تطابق سیستم شهری آن کشور با این مدل ارزیابی می کردند. اما دلایل بیشماری برای رد این مدل در ارزیابی سیستم شهری کشورهای در حال توسعه و یا هر کشور دیگری وجود دارد از جمله دلایلی چون بیگانه بودن این مدل با سیستم شهری کشور، عدم تطبیق با واقعیت، وجود پدیده نخست شهری در کشور، رشد لجام گسیخته شهر اول، عدم توجه به نیروهای موثر در سیستم شهری، تأکید صرف بر جمعیت شهر اول، تأکید بیش از اندازه بر روش کمی و استحاله جبر ریاضی و عدم توجه به منابع و شرایط جغرافیایی و ... . بنابر انتقادات بنیادی بر این مدل لزوم ارائه مدل هایی که تا حد بسیاری کیفی و کمی گشته و بتوانند چندین عامل را پشتیبانی نمایند ایجاب شد. در این تحقیق با روش توصیفی، تبیینی و تفسیری به بررسی سیستم شهری ایران در طول تاریخ پرداخته می شود. جامعه آماری 1012 شهر ( سرشماری نفوس و مسکن سال 1385) می باشد. ارائه مدلی بومی مستلزم دخالت دادن عوامل دیگری در بررسی سیستم های شهری است از جمله این عوامل عامل زمان می باشد که در این پایان نامه این عامل و فرایندهای تاریخی مسلط بر سیستم شهری ایران بررسی علمی گشت. با بررسی تاریخی سیستم شهری کشور و استفاده از مدل سنجش ـ تحلیل رشد آلومتریک شهر های اصلح از نظر رشد طی سال های گذشته شناسایی شد و ملاک مدل بومی قرار گرفتند. با آزمون و بررسی مقایسه ای مدل بومی با دیگر مدل های ممنشعب از قاعده مرتبه ـ اندازه، این نتیجه حاصل گشت که مدل بومی به واقعیت نزدیکتر است. در پایان سیستم شهری ایران با مدل بومی ارزیابی شده است. کلمات کلیدی: سیستم شهری، مدل مرتبه ـ اندازه، مدل بومی، جاده ابریشم، شهرهای بالای 500 هزار نفر.